یلدا از گذشته تا به امروز
مراسم یلدا ،جشن دیرینه در ایران
شب یلدا یکی از جشن های قدیمی ایران زمین است که از گذشته تا به اکنون هر ساله ایرانیان آنرا جشن میگیرند و برای این شب آداب و رسوم خاصی برگزار میکنند . قبل از اینکه درباره این مراسم ها بیشتر صحبن کنیم در ابتدا مقدمه ای درباره یلدا با هم میخوانیم :
یلدا به چه معناست ؟
یلدا به معنی تولد و زایش است که از زبانی به نام سریانی که در میان مسیحیان راواج داشته گرفته شده است. دقیقا نمیدانیم از چه زمانی این کلمه وارد زبان و فرهنگ ما شده است.
چرا به شب یلدا شب چله می گوییم ؟
به شب یلدا شب چله نیز می گوییم به این دلیل که از فردای این شب ، چله بزرگ زمستان شروع میشود. به همین خاطر به این شب ، شب چله هم میگوییم.
تغییرات نجومی در شب یلدا :
باید بدانیم که از ابتدای تابستان هر روز خورشید نسبت به روز قبل نزدیک تر به جنوب طلوع می کند در موقع غروب هم به همین صورت در نتیجه روزها کوتاه هتر می شوند و شب ها هم طولانی تر هستند. در روز یکم دی ماه خورشید به نزدیکترنی حد ممکن به جنوب میشود که به آن انقلاب زمستانی هم میگویند. از این روز به بعد طلوع و غروب خورشید از جنوب دورتر شده در نتیجه روزها بلند تر و شب ها کوتاه تر میشود
آداب شب یلدا :
در این شب خانواده ها دور هم جمع میشوند و معمولا به خانه یکی از بزرگترهای فامیل رفته و در جشن سب یلدا را برگزار می کنند.
از گذشته تا به امروز مراسم های خاصی در شب یلدا برگزار می شود از جمله آن میتوان به برگزاری دورهمی ها با شاهنامه خوانی ، فال حافظ ، خواندن داستان ها و متل ها ، بردن هدیه شب چله برای تازه عروس ها و …. را نام برد .
شاهنامه خوانی :
یکی از مراسم های زیبای شب یلدا شاهنامه خوانی است که از دیرباز در فرهنگ ما وجود داشته است . معمولا فردی که کلام رسا و زیبایی دارد داوطلب خواندن شاهنامه برای سایرین میشود .
فال حافظ :
گرفتن فال حافظ را در این شب میتوان از بهترین برنامه های شب چله دانست . معمولا بزرگ خانواده برای شخصی که داوطلب شده و نیت کرده است ، فال می گیرد و شروع به خواندن ابیات می شود .
خواندن داستان و متل ها :
از شیرین ترین مراسم شب یلدا ، داستان خواندن و قصه گویی در این شب می باشد ، بدین صورت که بزرگتر های خانواده برای سایرین قصه های قدیمی را بازگو می کنند.
تنقلات و آجیل در شب یلدا :
خوشمزه ترین قسمت شب چله خوردن تنقلات و آجیل در این می باشد. برای این شب معمولا خانواده ها تدارکات خاصی آماده می کنند ،آجیل ها مانند (پسته ، بادام ، انواع تخمه ، گردو) ، انواع شیرینی ها مانند باسلق ، کیک و کلوچه ، این بخش از مراسم های شب یلدا بخش مورد علاقه کودکان و بچه هاست .
میوه های شب چله :
از گذشته تا به امروز میوه هایی مانند انار ، هندوانه ، خرمالو ، پرتقال و… برای این شب استفاده می شده است . بسیاری از خانواده ها میوه آرایی خاصی برای این شب در نظر می گیرند و ظرف های از دانه های انار تهیه می کنند و با گل پر آن را تزیین می کنند. برش های خاصی از هنداونه هم تزیین زیبای این شب هاست
پختن غذاهای متنوع برای این شب :
به دلیل دورهمی های این شب ، خانواده ها سعی در تهیه غذاهای متنوع و خوشمزه در این شب را دارند و بسته به آداب و روسوم هر شهری غذاها هم متنوع هستند
بردن هدیه برا تازه عروس ها در شب چله :
از زمان های قدیم این رسم زیبا به جا مانده است. برای تازه عروس ها از طرف خانواده داماد هدایایی تهیه شده و در این شب برای تازه عروس می برند. به همراه هدایا تنقلات ، شیرینی ها و آجیل هم برای تازه عروس برده می شود.
آداب شب یلدا در شهرهای مختلف ایران :
هر منطقه از ایران برای شب یلدا دارای مراسم مخصوص و منحصر به فردی است که در اینجا به تعدادی از آنها اشاره می کنیم :
استان لرستان :
در استان لرستان به شب یلدا ، شب اول قاره (گویش محلی) می گویند . برای شام معمولا پلو به همراه بوقلمون میپزند ، تنقلات خاص استان لرستان در این شب ،گندم و شاهدانه می باشد. مادرها از چند روز قبل گندم ها را در شیر میپزند و به همراه کنجد ، شاهدانه و پسته وحشی مقداری تفت می دهند و در شب چله آن را در میان ظرفی گذاشته و سرو میکنند.
استان کردستان :
برای این شب از مدت ها قبل مردم این استان ، خربزه های کوچ را در تفاله سرکه قرار می دهند و به آن کالک ترش یا خربزه ترش می گویند ، پس از صرف شام ،موقع خوردن کالک ترش است که به هضم غذا هم کمک میکند.
استان مازنداران :
در این استان در شب یلدا غذاهایی مانند فسنجان با اردک ، کوکوسبزی ، سبزی پلو با ماهی تهیه میشود . و پس از صرف شام هم تنقلات و میوه ها سرو میشود.
استان خوزستان :
در این استان هم برای شب یلدا مردم تدارکات خاصی دارند و ضمن پخت غذاهای متنوع برای این شب با میوه های هندوانه ، خربزه ، انار ، خرما و آجیل از مهما نهای خود پذیرایی می کنند.
استان قزوین :
در قزوین هم برای شب چله مردم از چند روز قبل شروع به آماده کردن تدارکات برای این شب می کنند از جمله تهیه شیرمال زنجبیلی برای این شب و برخی هم برای این شب آبگوشت درست میکنند و پس از صرف غذا با تنقلات و آجیل و شرینی از مهمان ها پذیرایی می کنند.
استان آذزبایجان :
در این استان هم در شب یلدا خانواده ها دور هم جمع میشوند و برای شام معمولا کوفته ،آش تهیه میکنند و بعد از شام هم از مهمان ها با مرکبات و تنقلات و آجیل ها پذیرایی میکنند.
